Υποψήφιος Διδάκτορας Πολιτικών Επιστημών, Δημοσιογράφος
Εισαγωγικά: Εργαλεία για να σκεφτούμε ένα φαινόμενο
Στην κοινωνία για να προσεγγίσουμε τη λύση ενός προβλήματος θα πρέπει πάντα να ξεκινάμε με κάποιες βασικές ερωτήσεις.
- Με ποιες επιλογές θα αμβλύναμε το πρόβλημα;
- Ποιον συμφέρει να μην πάρουμε την εκάστοτε επιλογή;
Στη συγκεκριμένη περίπτωση το δράμα παίζεται σε τρεις πράξεις. Η πρώτη αφορά τις επιλογές που έγιναν πριν τον ιό και μέσα σε αυτή διαμορφώθηκαν οι συσχετισμοί, οι όροι, οι διαθέσιμες δομές που θα παίξουν ρόλο κατά την επόμενη φάση.
Η δεύτερη φάση είναι η πιο κρίσιμη και αφορά τις επιλογές που γίνονται τώρα για την καλύτερη διαχείριση του φαινομένου. Πρόκειται για μια φάση στην οποία, πίσω από το οικουμενικό κάλεσμα για μάχη ενάντια στον ιό εξυφαίνεται ένα πολιτικό παιχνίδι.
Και η Τρίτη τις επιλογές που θα γίνουν μετά.
Η πρώτη και η δεύτερη πράξη παίζουν καθοριστικό ρόλο όχι μόνο για τους συσχετισμούς, αλλά και για τις επιλογές που θα οδηγήσουν σε σώσιμο ή απώλεια ζωών. Η Τρίτη φάση θα ξεκινήσει όταν τελειώσουν όλα αυτά και οι θεσμοί, και οι κοινωνικοί δρώντες, ανάλογα με τους συσχετισμούς τους θα διαχειριστούν τη διάδοχη κατάσταση. Παίζει ρόλο κυρίαρχα για την κατανομή των ευθυνών, τη διαμόρφωση συσχετισμών, τον επιμερισμό των οικονομικών συνεπειών και την καλύτερη διαχείριση σε μια μελλοντική κρίση.
Με δεδομένη την επιβράδυνση της οικονομίας, την καταστροφή του τουρισμού, το ψαλίδισμα του πλεονάσματος και το ασφυκτικό (μετα)μνημονιακό πλαίσιο, σε αυτήν την τρίτη φάση με όπλο την «ατομική ευθύνη» δεν μπορεί να αποκλειστεί η κρατική προσπάθεια για μετακύλιση του όλου κόστους στον απλό κόσμο, με νέα μνημόνια και μέτρα λιτότητας στην κοινωνική πρόνοια.
Αυτό που διακυβεύεται αυτήν τη στιγμή είναι η δεύτερη φάση. Ο άνθρωπος αντίθετα με τα άλλα πλάσματα είναι/μπορεί να γίνει δημιουργός της ιστορίας του. Μπορούμε και σήμερα την ύστατη στιγμή να πιέσουμε για να σωθούν ζωές.
Θα πρέπει να επηρεάσουμε φωτίζοντας την ευθύνη των κοινωνικών και πολιτικών δρώντων μέσα στη διαδικασία. Αποδίδοντας τα του Καίσαρος τω Καίσαρι και χωρίς να κατηγορούμε για αυτό που θα έρθει 4 παιδάκια που χόρευαν στην Θεσσαλονίκη [1]. Να προχωρήσουμε φωτίζοντας τις επιλογές που πρέπει να γίνουν και δεν έγιναν.
Ποιος φταίει για την μεγάλη θνησιμότητα;
Ο ιός αυτός (θα μπορούσε να) έχει ελάχιστη θνησιμότητα εάν υπάρχουν οι δομές για να φιλοξενήσουν τις δύσκολες περιπτώσεις και εάν υπάρχουν οι πόροι για να γίνουν τα απαιτούμενα τεστ. Με λίγα λόγια, στις 100 περιπτώσεις οι 20 θα χρειαστούν νοσηλεία και οι 5 θα χρειαστούν Μονάδες Εντατικής θεραπείας, ενδεχομένως με μηχανικούς αναπνευστήρες και ECMO. Άρα οι επιλογές που θα μπορούσαν να αμβλύνουν το πρόβλημα είναι κατ’ αρχήν κατανομή πόρων για Μονάδες Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ), γιατρούς και μηχανήματα.
Η Ελλάδα έχει ελάχιστες ΜΕΘ, γιατρούς και μηχανήματα. Έτσι είναι πολύ πιθανό να γίνουμε μια δεύτερη Ιταλία. Να βρεθούν γιατροί και νοσοκόμοι με τριπλές βάρδιες, στη δυσάρεστη θέση να διαλέγουν ποιος θα ζήσει και ποιος θα πεθάνει.
Για το ότι η Ελλάδα έχει μόνο τόσες ΜΕΘ και μηχανήματα δεν φταίει ο ιός.
Ούτε για το ότι μερικές ΜΕΘ και μηχανήματα θα είναι διαθέσιμα μόνο σε μια μικρή ελίτ που θα μπορεί να χρυσοπληρώσει την ιδιωτική κλινική. Όπου φτωχός και η μοίρα του.
Το τι βαφτίζεται ρεαλιστικό και τι όχι, αποτελεί σε μεγάλο βαθμό αποτέλεσμα πολιτικής διαπάλης και συσχετισμών. Η «μικρή Ελλάδα» δεν μπορεί να ξοδέψει λεφτά για το Δημόσιο νοσοκομείο, αλλά μπορεί να δώσει δεκάδες δις στις τράπεζες, στις φιέστες από τα 200 χρόνια της πατρίδος. Ρεαλιστικό να δωρίζεις δισεκατομμύρια στις τράπεζες με το σχέδιο «Ηρακλής». Μη ρεαλιστικό να τα δίνεις στην Υγεία.
Με δεδομένη την πρώτη πράξη και την οξύτητα του φαινομένου είναι πιθανό ότι τώρα πια δεν θα μπορούσαν να βρεθούν όλα τα μηχανήματα που χρειάζεται η Ελλάδα. Όμως αν η κυβέρνηση έπαιρνε την πολιτική και οικονομική επιλογή να αγοράσει λίγα παραπάνω μηχανήματα, όσα είναι διαθέσιμα, πάλι θα σώζονταν ζωές.
Αυτή η επιλογή όμως, ακόμα και τώρα, δεν έρχεται. Και η επιλογή του να αυξηθούν οι Μονάδες Εντατικής Θεραπείας, γίνεται με πολύ συγκεκριμένα όρια, τόσο όσο δεν θα επηρεάσει τη δημοσιονομική πολιτική. Αντίστοιχα η «πρόσληψη» γιατρών με το σταγονόμετρο ακόμα και εν μέσω πανδημίας, δείχνει ποιες είναι οι προτεραιότητες. Στη χώρα που υπάρχουν λεφτά για να μισθοδοτούνται 68.000 αστυνομικοί και 9.300 ιερείς, δεν υπάρχουν λεφτά για παραπάνω από 8.000 γιατρούς.[4]
Μήπως φταίει και εδώ ο ιός;
Ένα γράφημα του Jo Di Graphics
Ελλάδα και πρόληψη: Μακριά κι αγαπημένοι
Πάμε τώρα στο ζήτημα της πρόληψης. Κατ’ αρχάς θα πρέπει να δούμε το παράδειγμα της Νότιας Κορέας, όπου η έγκαιρη και μαζική διενέργεια τεστ, περιόρισε ιδιαίτερα το ποσοστό θνησιμότητας.
Όπως διαβάζουμε στο BBC, η Νότια Κορέα, δημιούργησε ένα δίκτυο 96 δημόσιων και ιδιωτικών εργαστηρίων για διαγνώσεις. Ο δείκτης θνησιμότητας διαμορφώνεται στο 0,7%, ενώ με βάση τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, ο δείκτης αυτός, διεθνώς βρίσκεται στο 3,4%.
Επιτυχημένοι φαίνονται και οι δείκτες της Γερμανίας, η οποία εφαρμόζει ελέγχους σε μεγάλη κλίμακα και διαγιγνώσκει ακόμα και τις πιο ήπιες περιπτώσεις.
Η σύγκριση με την Ελλάδα είναι καταθλιπτική. Η κυβέρνηση ζητά από τους ανθρώπους που δεν νιώθουν καλά, να μείνουν σπίτι τους και να μην κάνουν το τεστ για να μπορέσουν να το κάνουν πιο ευπαθείς ομάδες. Μα αφού στη Νότια Κορέα πετυχαίνει το άλλο σύστημα, γιατί να μην δημιουργήσουμε και εμείς τους όρους για μαζική διενέργεια τεστ;
Για να δούμε και μια άλλη σύγκριση, με βάση το Aljazeera, στην Ιταλία την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές έχουν πεθάνει περισσότεροι από 1.000 άνθρωποι, ενώ στην Νότια Κορέα μονάχα 67.
Όμως η μαζική διενέργεια τεστ δεν είναι ένας τυχαίος παράγοντας, είναι και αυτή μια οικονομική και πολιτική επιλογή. Παίρνεις πόρους από κάπου για να τους δώσεις στη δημιουργία δομών και τη στελέχωσή τους. Επίσης, αντί το αόρατο χέρι της αγοράς να αρπάζει στις ιδιωτικές κλινικές 300 ευρώ το τεστ, το κράτος θα έπρεπε να παρέμβει για να χορηγείται το τεστ δωρεάν, ή, έστω να υπάρχει διατίμηση.
Ιταλία και Νότια Κορέα. Διαφορετικές πολιτικές επιλογές, έφεραν διαφορετική εξέλιξη στο δράμα. 1000+ θάνατοι έναντι 67…
Η Ελλάδα με ποια από τις δύο χώρες βρίσκεται πιο κοντά;
Αντίστοιχα στο ζήτημα με τις μάσκες και τα αντισηπτικά που δεν είναι δυνατό να βρεις πουθενά. Ένα παράδειγμα πετυχημένης αντιμετώπισης του ιού έρχεται από την Ταιβάν. Εκεί ανάμεσα σε άλλα το κράτος εφοδιάστηκε αμέσως με 45.000.000 ιατρικές μάσκες τις οποίες μοίρασε δωρεάν στους πολίτες της, και στο νοσηλευτικό προσωπικό.
Συνεπώς είναι δεδομένο ότι και εδώ το κράτος θα έπρεπε να παρέμβει και να επιβάλει τη διάθεσή τους με διατίμηση και κεντρικό σχεδιασμό. Όμως αυτό δεν συνέβη, αν και υπάρχουν οι σχετικές σκέψεις. Έστω και τώρα ας μην τα αφήσουμε στο τιμωρό χέρι της αγοράς.
«Μένουμε σπίτι» εκτός εάν…
Ένας άλλος τρόπος για να μειωθούν οι επιπτώσεις του ιού είναι το να μειωθεί η κινητικότητα των ανθρώπων και να τηρηθούν τα μέτρα ασφαλείας (μάσκες, απολυμάνσεις εργασιακών χώρων κτλ). Δείτε εδώ χαρακτηριστικά την προσομοίωση που δημοσίευσε η Washington Post.
Σε αυτό το σημείο υπάρχουν κάποιες επιλογές που ευτυχώς λήφθηκαν και κάποιες που δεν προβλέπεται… Έτσι, ενώ έκλεισαν τα μικρά μαγαζιά για να μην υπάρχει επαφή, η εκκλησία έμεινε ανοιχτή, η θεία κοινωνία δόθηκε με το κουτάλι και, μέσα από τους δέκτες της ΕΡΤ, είδε ολόκληρη η υφήλιος πώς γίνεται η μετάδοση ενός θανατηφόρου ιού εν μέσω πανδημίας.
Ας επιστρέψουμε όμως στην πρώτη μας ερώτηση. Πώς αμβλύνεται ένα πρόβλημα και ποιον συμφέρει αυτό που τελικά επιλέγεται; Εδώ η απάντηση είναι σαφής. Θα αμβλυνόταν αν η ελληνική ορθόδοξη εκκλησία έκανε ό,τι αναγκάστηκε να κάνει ακόμα και η «Θεοκρατική δημοκρατία του Ιράν». Τελικά αυτό δεν συνέβη, γιατί δεν θα συνέφερε έναν από τους οργανισμούς με το μεγαλύτερο budget στην ελληνική επικράτεια να αναβάλει τη δραστηριότητά του στον μήνα με τα μεγαλύτερα κέρδη. Τελικά αυτή η επιλογή δεν έγινε, το κράτος πήρε την επιλογή να μην παρέμβει και αυτή τη στιγμή οι άνθρωποι που έβαλαν το στόμα τους στο ίδιο κουτάλι με εκατοντάδες άλλους, ετοιμάζονται να σταθούν μπροστά μας στην ουρά του σούπερ μάρκετ.
Πάμε όμως στο σημαντικότερο ζήτημα που είναι οι χώροι εργασίας. Υπάρχει κάποια μέριμνα για να απολυμανθούν; Υπάρχει κάποια μέριμνα του κράτους να μείνουν κλειστές οι μαζικές παραγωγικές μονάδες για να μην συγκεντρωθούν εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι ο ένα δίπλα στον άλλον; Ή έστω κάποια μέριμνα για να μην απολυθούν ή να μην χάσουν τα χρήματα επιβίωσης όσοι δεν καταφέρνουν να πάνε στις δουλειές τους; Η ερώτηση είναι ρητορική. Όμως η επιστροφή στην πρώτη μας ερώτηση δεν είναι καθόλου ρητορική και έχει πολύ συγκεκριμένη απάντηση. Ποιον συμφέρει να μην επιβάλλονται μέτρα στους μεγάλους εργοδότες σχετικά με την ασφάλεια των υπαλλήλων τους;
Φταίει το άτομο ή το σύστημα;
Φυσικά σε όλα τα παραπάνω μεγάλο ρόλο παίζει και η ατομική ευθύνη. Μάλιστα αν ανοίξει κανείς την τηλεόραση ή ακούσει τον κυβερνητικό λόγο, η ατομική ευθύνη ανάγεται σε νούμερο ένα παράγοντα. Και όμως, δεν είναι. Αναμφισβήτητα παίζει μεγάλο ρόλο. Και σίγουρα θα πρέπει να περιορίσουμε τις μετακινήσεις μας, να μείνουμε σπίτι και να δείχνουμε υπευθυνότητα. Όμως είναι προφανές ότι πίσω από το ευαίσθητο θέμα του ιού, αυτοί που πραγματικά φταίνε για αυτό που θα έρθει παίζουν ήδη ένα πολιτικό παιχνίδι.
Αντιφάσκουν με τον εαυτό τους όταν πριν 2 χρόνια έκαναν δηλώσεις για κλείσιμο νοσοκομείων και τώρα ξαφνικά ενισχύουν το κράτος. Αντιφάσκουν και με τις πράξεις τους, όταν παίρνουν επιλογές κρατικής επιβολής, αλλά στην πλαισίωση [Σημείωση 1] του λόγου τους, κατηγορούν μόνο την κοινωνία των πολιτών.
Γνωρίζουν ότι μετά από αυτό που θα έρθει, όλοι θα αναζητήσουν ευθύνες. Και κάποιος θα πρέπει να πληρώσει τον λογαριασμό. Έτσι, το σύστημα σαν έτοιμο από καιρό ψιθυρίζει ήδη την απάντηση ότι μαζί φταίξαμε, όπως πριν από μερικά χρόνια απαντούσε πως «μαζί φάγαμε». Η κυβέρνηση και τα κυρίαρχα ΜΜΕ λυγίζουν τη βέργα κατηγορώντας εκείνους που είναι πιο εύκολο να κατηγορήσεις. Τζάμπα είναι να κατηγορήσεις 5 παιδάκια που χορεύουν ή 10 ασυνείδητους που πάνε σε ταβέρνα (εκτός αν είναι βουλευτές της ΝΔ). Το να κάνεις κριτική όμως στην εκκλησία, την κυβέρνηση, το μνημόνιο και τις μεγάλες επιχειρήσεις που δεν κλείνουν, δεν είναι καθόλου εύκολο και προς τα εκεί θα πρέπει να κατευθύνουμε τα βέλη της κριτικής μας [Σημείωση 2].
Τι να κάνουμε
Εκτός όμως από το ποιος φταίει τίθεται επιτακτικά μια άλλη ερώτηση, πιο δύσκολη.
Τι να κάνουμε τώρα για να σώσουμε οτιδήποτε αν σώζεται; Οι επιλογές που θα γίνουν είναι κρίσιμες. Και κυρίως αυτές οι επιλογές δεν είναι άσχετες από την κοινή γνώμη. Για αυτό η κυβέρνηση προωθεί τη διαμόρφωση μιας ηγεμονικής αντίληψης για το ότι φταίει το άτομο και όχι οι πολιτικές επιλογές. Για να διοχετευτεί εκεί η οργή και να μην χρειαστεί να πάρει επιλογές που θίγουν τα μεγάλα συμφέροντα (ιδιωτικές κλινικές, εργοδότες, Εκκλησία κ.α.).
Πρέπει να αναγκαστεί η κυβέρνηση να ρίξει χρήματα στο Δημόσιο Σύστημα Υγείας. Είναι θέμα ζωής και θανάτου και οι μόνοι που μπορούν να την αναγκάσουν είμαστε εμείς.
Έτσι, εκτός από την ατομική υπευθυνότητα θα πρέπει να απαντήσουμε με συλλογική πάλη και πολιτικές πράξεις που θα συμβάλουν στην διαμόρφωση ενός κοινωνικού συσχετισμού ασφυκτικής πίεσης.
Ο πολιτικός χρόνος είναι συμπυκνωμένος και όλοι κοιτούν με αγωνία. Ο κόσμος έχει ανοίξει τα αυτιά του για το ποιες επιλογές θα φέρουν καλύτερο αποτέλεσμα στο θέμα του Κορονοϊού. Οι όροι που δεν καταφέραμε να δημιουργήσουμε στην πρώτη πράξη του δράματος, σημαίνουν πως έχουμε πολύ λιγότερα εργαλεία για να επηρεάσουμε την κατάσταση.
Όμως, συμπυκνωμένος πολιτικός χρόνος σημαίνει ότι οι άνθρωποι μέσα σε εβδομάδες μπορεί να αμφισβητήσουν βεβαιότητες που δεν αμφισβήτησαν σε μια ντουζίνα χρόνων.
Εδώ όμως βρισκόμαστε μπροστά σε μια τεράστια αντίθεση: αυτοί που παραδοσιακά διεκδικούν δημόσια και δωρεάν υγεία, κρατική παρέμβαση, μέτρα ασφαλείας για τους εργαζόμενους κτλ., στερούνται μιας από τις βασικές επιλογές κινητοποίησης και διαμόρφωσης της κοινής γνώμης. Δηλαδή στερούνται για προφανείς λόγους, το βασικό από τα ρεπερτόρια δράσης [Σημείωση 3] τους, τη μαζική συγκέντρωση και την δουλειά βάσης (grassroots).
Για να δούμε το ποιες θα είναι οι επιλογές μας, θα πρέπει να έχουμε υπόψιν μας ότι αυτό που διακυβεύεται δεν είναι παιχνίδι μιας ζαριάς. Διανύουμε όμως την πιο κρίσιμη ζαριά του με δεμένα χέρια.
Ας δούμε όμως τις πιθανές επιλογές με τις οποίες μπορούμε να επηρεάσουμε ακόμα και τώρα την κυβέρνηση να ανοίξει παραπάνω ΜΕΘ, να προσλάβει προσωπικό και να πάρει μηχανήματα. Σε αυτές τις επιλογές δεν είναι ανάγκη να κινηθούμε με business as usual, χρειάζεται συγκεκριμένη ανάλυση της συγκεκριμένης κατάστασης.
Οι μαζικές συγκεντρώσεις εάν πραγματοποιηθούν μέσα σε αυτήν τη δεύτερη φάση, θα θέσουν σε κίνδυνο τους συμμετέχοντες τόσο κατά τη μετακίνηση όσο και κατά τη συμμετοχή τους. Επίσης δεν θα πετύχουν αυτό που διεκδικούν, καθώς η πολιτική τους επιρροή θα είναι μικρή για δύο λόγους.
Πρώτον, δεν θα μπορούν να είναι μαζικές γιατί πολύς κόσμος που συμφωνεί δεν θα κατέβει λόγω του ιού.
Δεύτερον, ένα πολύ μεγάλο μέρος των ανθρώπων που θα δουν ότι διοργανώθηκε συγκέντρωση, θα σταθεί εχθρικά προς αυτήν την επιλογή. Ειδικά όταν αυτή θα μεταδοθεί από τον παραμορφωτικό φακό των ΜΜΕ. Αυτή η εχθρική στάση θα στραφεί σε μεγάλο βαθμό τόσο εναντίον του μηνύματος της εκάστοτε διαδήλωσης, όσο και των διοργανωτών.
Δεν ισχύει το ίδιο για την Τρίτη φάση, όπου η μαζική συγκέντρωση θα είναι ξανά επιλέξιμη από τον κόσμο του αγώνα. Ας μην είμαστε ανυπόμονοι για μερικές εβδομάδες.
Έτσι, σε αυτήν τη φάση, δεν μένουν πολλά εργαλεία στα χέρια μας. Η διαπάλη στη δημόσια σφαίρα είναι ένα από αυτά. Εκεί όμως τα χαρτιά είναι μοιρασμένα από πριν. Η κυρίαρχη λογική μιλάει πανελλαδικά από τηλεοπτικά και ραδιοφωνικά κανάλια και μία άλλη άποψη μπορεί απλά να αξιοποιήσει τα ελάχιστα κανάλια επικοινωνίας που έχουν δημιουργηθεί με την μικρή τους επιρροή, ή τα social media που έχουν επίσης σημαντικούς περιορισμούς.
Χρειάζεται λοιπόν φαντασία και οργάνωση
Οι εργάτες στην Ιταλία πραγματοποίησαν απεργίες ζητώντας εφαρμογή των μέτρων ασφαλείας. Και εδώ όμως τα χαρτιά έχουν μοιραστεί πριν ξεκινήσει η παρτίδα. Δηλαδή πριν τη δεύτερη φάση. Οι συσχετισμοί στο εργατικό κίνημα θα ήταν δύσκολο να επιτρέψουν κάτι τέτοιο όπως και οι δομές οργάνωσής του. Για παράδειγμα η ΓΣΕΕ, αν της το ζητούσε ο Μητσοτάκης, είναι πιο πιθανό να προκήρυσσε απεργία υπέρ του Κορονοϊού παρά ενάντια στην κυβέρνηση και τους εργοδότες. Είναι ένα σημείο σταθμός για τα σωματεία που είναι έξω από την επιρροή της πλειοψηφίας της ΓΣΕΕ το αν θα μπορέσουν να πραγματοποιήσουν κάποια τέτοια απεργία.
Φωτό από τις αυθόρμητες απεργίες στην Ιταλία. Περιφρούρηση με απόσταση ασφαλείας.
Επίσης, στα ρεπερτόρια δράσης που έχουμε υιοθετήσει τα τελευταία χρόνια μπορεί να βρει κανείς μια σειρά ακόμα τρόπους για την πολιτική επίδραση. Μια ιδέα που ήδη πραγματοποιείται θα ήταν η διαδικτυακή συλλογή υπογραφών με μεγάλη συμμετοχή. Επιπλέον, θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί, ίσως, κάποια μοτοπορεία προς κάποιο κτίριο που συμπυκνώνει τις επιλογές που μας φέραν ως εδώ. Δηλαδή τη Βουλή ή το Υπουργείο Υγείας.
Σημαντική θα μπορούσε να σταθεί και η δημοσιοποίηση και καταγγελία εργοδοτών που δεν τηρούν τις συμφωνίες και τις συνθήκες ασφαλείας, ή μαυρογοριτών που θησαυρίζουν εκμεταλλευόμενοι τον πόνο και την αγωνία.
Επιπλέον, μπορούμε να οργανώσουμε δίκτυα αλληλεγγύης ακόμα και χωρίς την προσωπική επαφή. Στα σούπερ μάρκετ βλέπουμε διαρκώς την εφαρμογή του «ο σώζων εαυτόν σωθήτω». Σε αυτό το φαινόμενο δεν απαντάμε με κατηγορίες στο εκάστοτε άτομο, αλλά με οργάνωση δικτύων αλληλεγγύης, για να δείξουν έναν άλλον δρόμο και να καταφέρουμε την ανθρώπινη σκόνη να γίνει ξανά ανθρωπότητα.
Σε καιρούς πανδημίας βλέπουμε με κατανοητό τρόπο ότι οι πολιτικές επιλογές κοστίζουν ή σώζουν ζωές. Οριακές συνθήκες, όπως αυτές κρίνονται από πολιτικές επιλογές. Όλων μας.
Ας αγωνιστούμε σήμερα σε κάθε πεδίο που είναι πραγματικά διαθέσιμο, σε γήπεδα που δεν έχουμε συνηθίσει, για να σωθούν οι άνθρωποι, να σταθεί στα πόδια της η κοινωνία και την επόμενη μέρα να μην την πληρώσουμε ξανά εμείς.
[Σημείωση 1]
Στο έργο τους οι Snow και Benford ορίζουν τα πλαίσια ως επεξηγηματικά σχήματα που απλοποιούν και συμπυκνώνουν τον «κόσμο εκεί έξω» με επιλεγμένα τονισμένα και κωδικοποιημένα αντικείμενα, εκδηλώσεις, εμπειρίες και ακολουθίες δράσεων μέσα στα παροντικά ή παρελθοντικά περιβάλλοντα κάποιου.
Tα πλαίσια αποτελούν σετ πεποιθήσεων και νοημάτων που εμπλέουν και νομιμοποιούν τις δραστηριότητες και τις καμπάνιες των οργανώσεων κοινωνικών κινημάτων.
[Σημείωση 2]
Η σχέση ατομικής ευθύνης και συστήματος δεν επιδέχεται εύκολων εξηγήσεων. Μια πιο πλήρη απάντηση για την διαλεκτική συστήματος και ατομικής ευθύνης δίνει ο Γάλλος κοινωνιολόγος Pierre Bourdieu με την έννοια habitus, αλλά μια συστηματική πραγμάτευση θα υπερέβαινε τα όρια του παρόντος κειμένου.
[Σημείωση 3]
Ο Charles Tilly εισήγαγε στον ιστορικό και κοινωνιολογικό λόγο την έννοια του «ρεπερτορίου συλλογικής δράσης». Η έννοια αυτή έχει τις ρίζες της στην παρατήρηση ότι «οποιοσδήποτε δεδομένος πληθυσμός τείνει να έχει ένα σχετικά περιορισμένο και αρκετά παγιωμένο σύνολο από μέσα δράσης πάνω σε κοινά συμφέροντα». Με περισσότερο τυπικούς όρους, ένα ρεπερτόριο συλλογικής δράσης απαρτίζεται από ένα «ολόκληρο σύνολο μέσων», τα οποία μία ομάδα έχει στη διάθεσή της προς χρήση για διεκδικήσεις.
